وب 3 چيست؟

حتما شما نيز تا كنون اصطلاح وب 3 يا وب 3.0 را از اطرافيان خود شنيده‌ايد اما نمي‌دانيد كه وب 3 چيست و به چه مفهومي اشاره دارد. براي تعريف وب 3 چيست و چه ويژگي‌هايي دارد ابتدا بايد اطلاعات مختصري درباره تاريخچه اينترنت و مراحل پيشرفت آن در گذر زمان داشته باشيم تا بتوانيم موضوع وب 3.0 چيست و چه كاربردي دارد را به طور كامل مورد بررسي قرار دهيم. وب 3 در واقع به نسل سوم اينترنت اشاره دارد كه نوعي اينترنت غيرمتمركز بوده و در آينده نزديك در اختيار كاربران سراسر دنيا قرار مي‌گيرد.

طراحي سايت شركتي و طراحي سايت فروشگاهي حرفه اي در وبكده

بسياري از كارشناسان در پاسخ به سوال web 3 چيست؟ اذعان دارند كه web 3 نسخه نهايي و تكاملي از دو نسل پيشين اينترنت يعني web 1 و web 2 است كه امكان دسترسي آزاد و بدون محدوديت به اينترنت را براي كاربران فراهم مي‌آورد. اينترنتي كه در حال حاضر از آن استفاده مي‌كنيم و سبك زندگي ما را به طور كلي دگرگون ساخته است اينترنت نسل دوم يعني web 2 است؛ حال تصور كنيد كه اينترنت نسل سوم چه امكاناتي را در اختيار ما قرار مي‌دهد و داراي چه ويژگي‌هاي منحصر به فردي است. در ادامه اين مطلب موضوع پرطرفدار و چالش برانگيز وب 3 چيست و چه كاربردي دارد را به طور كامل مورد بررسي قرار مي‌دهيم و همه آنچه كه بايد درباره اينترنت نسل سوم بدانيد را به شما توضيح خواهيم داد. با وبكده همراه باشيد.

تاريخچه ظهور اينترنت

پيش از پردداختن به موضوع وب 3 چيست ابتدا بايد به كمي عقب‌تر و به زمان ظهور اينترنت بازگرديم و تاريخچه ابداع آن را مورد بررسي قرار دهيم. واژه اينترنت (Internet) مخفف عبارت Interconnected Network است و به شبكه‌اي گفته مي‌شود كه امكان اتصال رايانه‌هاي سراسر دنيا و انتقال اطلاعات در ميان آنها را فراهم مي‌آورد. با اين حال پيدايش اينترنت به دهه 1960ميلادي و زمان جنگ سرد ميان ايالات متحده و شوروي بازمي‌گردد كه توسط تيم تحقيقاتي دولت فدرال آمريكا و تحت عنوان آرپانت (Arpanet) طراحي شد و كنترل كامل آن در دست دولت بود. اين تيم در آن زمان از طريق شبكه‌هاي كامپيوتر ارتباطات كم خطا و پرقدرت را راه ‌اندازي كرد و تنها سازمان‌هاي بزرگ امكان دسترسي به شبكه اينترنت را در اختيار داشتند.

در دهه 70 و80 ميلادي زيرساخت‌ها گسترش پيدا كردند و امكان دسترسي سازمان‌‌ها و مراكز كوچك‌تر نيز به اينترنت فراهم شد. اما اينترنت مدرني كه امروز مي‌شناسيم از اوايل دهه 90 به وجود آمد و به مرور زمان تكامل يافت. در سال 1990 ميلادي اينترنت در دسترس عموم قرار گرفت و نسل‌هاي اينترنت همگاني راه اندازي شدند. اين نسل‌هاي تكاملي شامل:

دوره وب 1 (1990 – 2004)

وب 1 يا اينترنت نسل يك به شكل Read Only (فقط خواندني) بود و محتواي آن را معمولا شركت‌ها و سازمان‌ها توليد مي‌كردند. يعني كاربران تنها امكان مطالعه محتواهاي متني منتشر شده در اينترنت را داشتند و هيچگونه تعاملي ميان افراد وجود نداشت. اينترنت نسل يك حالت توليدكننده و مصرف كننده داشت؛ يعني ارگان‌هاي خاصي اقدام به توليد و انتشار محتوا در وب كرده و كاربران نيز تنها قادر به مطالعه آنها بودند و امكان برقراري ارتباط و يا اشتراك گذاري نظر نيز وجود نداشت. وب 1 را در واقع مي‌توانيم نوعي روزنامه الكترونيكي در دهه 90 در نظر بگيريم كه افراد با استفاده از رايانه‌هاي شخصي خود مي‌توانستند به محتواي آن دسترسي پيدا كنند.

دوره وب 2 (2004 تا به امروز)

ظهور وب 2 يا نسل دوم اينترنت تحولي عظيم در نوع دسترسي كاربران به اينترنت به وجود آورد و به شكل Read – Write (خواندن و نوشتن) توسعه پيدا كرد. يعني كاربران نيز مي‌توانند در محيط وب محتوا توليد كرده و آنها را از طريق پلتفرم‌هاي مختلف با ساير كاربران به اشتراك بگذارند. اينترنتي كه در حال حاضر از آن استفاده مي‌كنيم اينترنت نسل دوم يا همان وب 2 است كه به لطف توسعه فناوري‌هايي همچون جاوا اسكريپت، HTML5،CSS3 و نرم افزارها و شبكه‌هاي اجتماعي مختلف همچون فيسبوك، اينستاگرام، توييتر، تلگرام، واتس اپ و غيره امكان برقراري تعامل كاربران با يكديگر را فراهم آورده است. اينترنت نسل دوم برخلاف اينترنت نسل اول كه داراي صفحات ثابت و استاتيك بود، مجهز به صفحات پويا و دايناميك است و امكان انتشار اطلاعات در آن هم از سمت سرور و هم از سمت كاربران وجود دارد.

دوره وب 3 (در حال ظهور)

وب 3 يا اينترنت نسل سوم جديدترين نوع اينترنت در دنيا است كه هنوز به مرحله اجرا نرسيده و همچنان در حال توسعه است؛ اما به شكل Read-Write-Own(خواندن، نوشتن و شخصي سازي) در دسترس خواهد بود. web 3 را مي‌توانيم نسل تكامل يافته از دو نسخه پيشين يعني web 1 و web 2 در نظر بگيريم كه به لحاظ فني و عملكردي بسيار پيشرفته‌تر عمل مي‌كند و پردازش اطلاعات در آن از طريق هوشي مشابه با انسان و قدرت سيستم‌هاي هوش مصنوعي و گرافيك سه بعدي انجام مي‌شود.

وب 3 چيست؟

حال كه با تاريخچه ظهور اينترنت و ويژگي‌هاي دو نسل پيشين آن آشنا شديد، مسلما بهتر مي‌توانيد مفهوم وب 3 چيست و چه كاربردي دارد را درك كنيد. Web 3 براي اولين بار در سال 2014 و توسط آقاي گاوين وود (Gavin Wood) بنيانگذار ارز ديجيتال اتريوم (Ethereum) و پولكادات (Polkadot) معرفي شد. او ايده راه اندازي اينترنت نسل سوم را با هدف برطرف ساختن نگراني و دغدغه كاربران مبني بر حفظ حريم شخصي و عدم دسترسي شركت‌ها و نهادهاي سازنده پلتفرم‌هاي مختلف به اطلاعات آنها مطرح ساخت. اما وب 3 چيست و چه تفاوتي با دو نسل پيشين اينترنت دارد؟ وب 3 يا وب 3.0 سومين و احتمالا آخرين نسل اينترنت است كه در هسته خود از بلاك چين، ارزهاي رمزنگاري شده و توكن NFT استفاده مي‌كند تا امكان دسترسي به اينترنت را در قالب مالكيت به كاربران بازگرداند؛ يعني اطلاعات شخصي و سطح دسترسي كاربران به اينترنت ديگر تحت تسلط و نظارت هيچ نهاد و يا شركت سازنده‌اي نبوده و حريم خصوصي شما به طور كامل تحت اختيار خودتان قرار خواهد داشت.

در وب 3 كاربران علاوه بر امكان خواندن و نوشتن همچنين قادر به مشاركت در مديريت و عملكرد پروتكل‌ها هستند و بيان ساده‌تر هدايت و كنترل وب را در اختيار دارند و مالكيت داده‌ها ديگر در اختيار غول‌هاي تكنولوژي قرار ندارد. بدين ترتيب كاربران مي‌توانند نقش خود را صرفا از يك بازديدكننده يا مشتري به يك نهاد مستقل و داراي قدرت تبديل كنند.

ويژگي هاي وب 3.0

حال كه با تعريف كلي وب 3 چيست آشنا شديد و هدف اصلي توسعه آن را درك كرديد، در اين بخش اصلي‌ترين ويژگي‌هاي وب 3.0 را مورد بررسي قرار مي‌دهيم. ويژگي‌هايي كه web 3 را از اينترنت نسل اول و دوم متمايز مي‌سازد شامل:

تمركززدايي (Decentralization)

تمركززدايي يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي وب 3 است؛ يعني به ‌جاي آنكه بخش‌هاي بزرگي از اينترنت تحت كنترل و مالكيت نهادهاي متمركز باشد، مالكيت آن ميان سازندگان و كاربران توزيع مي‌شود. وب 3.0در آينده نزديك از طريق نيروي غيرمتمركز مبتني بر بلاك چين، رويكرد همتا به همتا و حذف واسطه‌ها اقدام به توانمندسازي كاربران كرده و از آنها در برابر قدرت بيش از حد غول‌هاي فعلي Web2 مانند فيس بوك محافظت خواهد كرد. داده‌ها در وب 3 به صورت غير متمركز در كامپيوترهاي مختلف نگهداري مي‌شوند؛ بدين ترتيب ديگر افراد يا نهادهاي خاص نمي توانند به واسطه قدرت خود درباره چگونگي دسترسي به اطلاعات و داده‌هاي كاربران تصميم بگيرند.

هوش مصنوعي (Artificial Intelligence)

بهره مندي از فناوري هوش مصنوعي (AI) نيز ديگر ويژگي‌هاي وب 3 است كه بر طراحي و توسعه وب ‌سايت‌‌ها و اپليكيشن‌‌هاي بر پايه هوش مصنوعي تمركز مي‌كند. بدين ترتيب زبان برنامه نويسي ماشين‌ها به زبان انسان نزديك شده و بسيار راحت‌تر اطلاعاتي كه يك كاربر حقيقي از طريق اينترنت به آنها انتقال مي‌دهند را درك و تحليل مي‌كنند. به اين نوع اينترنت بر پايه هوش مصنوعي اصطلاحا Semantic Web گفته مي‌شود. بنابراين اينترنت نسل سوم به دليل برخورداري از فناوري هوش مصنوعي بسيار سريع‌تر و راحت‌تر معنا و مفهوم عبارات سرچ شده توسط كاربران را درك كرده و مرتبط‌ترين نتيجه را در اختيار آنها قرار مي‌دهد.

عدم نياز به اجازه (Permissionless)

عدم نياز به اجازه از ديگر ويژگي‌هاي وب 3 است كه موجب برقراري مساوات ميان تمامي كاربران مي‌شود؛ يعني افراد براي حضور و فعاليت در پروژه‌هاي Web3 نياز به كسب اجازه از شخص يا نهاد خاصي ندارند و همه كاربران به يك اندازه به وب 3 دسترسي خواهند داشت.

متن‌ باز بودن (Open Source)

متن باز بودن نيز يكي ديگر از ويژگي‌هاي وب 3.0 است كه امكان طراحي و ساخت پروژه‌هاي مختلف Web 3 را براي تمامي افراد دنيا امكان پذير مي‌سازد و استفاده از آنها نيز رايگان است.

عدم نياز به اعتماد (Trustless)

عدم نياز به اعتماد نيز ويژگي كليدي ديگر وب 3 است كه به كاربران امكان مي‌دهد تا بدون قرار گرفتن در معرض پذيرش ريسك بتوانند جهت همكاري و يا انجام معامله به افراد و يا نهادها اعتماد كنند. در اينترنت نسل دو برقراري اعتماد ميان كاربران و سازمان‌ها از طريق نهادهاي واسطه امكان پذير شده است؛ اما در اينترنت نسل سوم كاربر بدون نياز به وجود يك نهاد واسطه مي‌توانند فعاليت‌هاي خود را بدون نياز به اعتماد به طرف مقابل انجام دهند.

كاربر محور بودن (User Centricity)

كاربر محور بودن نيز ويژگي اصلي و كليدي وب 3 است كه در آن كاربران به عنوان عنصر اصلي در وب حضور دارند و داراي سطح اختيار و دسترسي بسيار بالايي هستند. تمامي ويژگي‌هاي بالا نيز مصداق بارز كاربر محور بودن وب 3 هستند كه آن را به محبوب‌ترين نسل اينترنت در آينده تبديل خواهند كرد.

تفاوت وب 2 با وب 3

• درك تفاوت وب 2 با وب 3 با بررسي دقيق ويژگي‌هاي وب 3 و مقايسه آنها با قابليت‌هاي اينترنتي كه در حال حاضر از آن استفاده مي‌كنيم بسيار راحت و آسان است. مهم‌ترين تفاوت اين دو نسل اينترنت را مي‌توانيم در موارد زير خلاصه كنيم:

• وب 2 برنامه محور و وب 3 كاربر محور است و توجه ويژه‌اي به حريم خصوصي و اطلاعات كاربران دارد. وب 3 يك فضاي امن و خصوصي جهت نگهداري و حفظ اطلاعات كاربران ايجاد مي‌كند اما اين فضا در وب 2 وجود ندارد و اطلاعات كاربران در دسترس شركت‌ها و حتي بازاريابان قرار مي‌گيرد.

• بسياري از نرم افزارها و اپليكيشن‌هاي وب 2 تنها بر روي سيستم‌ عامل‌هاي خاصي نصب مي‌شوند اما در وب 3 اين محدوديت وجود ندارد و تمامي برنامه‌ها بر روي كليه دستگاه‌ها قابل نصب و اجرا خواهند بود.

• غيرمتمركز بودن وب 3 موجب افزايش امنيت و كاهش قابل توجه خطر هك وب سايت‌ها و صفحات مختلف توسط هكرها مي‌شود؛ در حالي كه اين سطح از امنيت در وب 2 وجود نداشته و وب سايت‌ها همواره در معرض خطر هك قرار دارند.

• وب 3 از فناوري هوش مصنوعي، يادگيري ماشيني و بلاك چين جهت ارائه اپليكيشن‌هاي هوشمند به كاربران استفاده خواهد كرد اما وب 2 تنها مبتني بر شبكه‌هاي اجتماعي و محتواهاي توليد شده توسط كاربران است.

مزاياي وب 3

راه اندازي و دسترسي كاربران به اينترنت نسل سوم مزاياي بسياري را براي آنان به دنبال خواهد داشت و تمامي مشكلات و نگراني‌هاي آنها بابت مسائلي همچون امنيت و يا محدوديت در دسترسي به برخي برنامه‌ها را به طور كامل از ميان خواهد برد. برخي از اصلي‌ترين مزاياي وب 3 شامل:

• حفظ حريم خصوصي كاربران به واسطه نگهداري از اطلاعات آنها در يك بلاك چين امن

• توانمندسازي كاربران و سلب قدرت از نهادها و سازمان‌هاي بزرگ

• آزادي بيان كاربران و عدم وجود مفهومي به نام سانسور

• امكان استفاده تمامي كاربران از خدمات شبكه و عدم نياز به كسب اجازه از اشخاص يا سازمان‌هاي خاص

• هيج فرد يا نهادي قادر به محدود ساختن دسترسي كاربران به اينترنت نخواهد بود

• امكان طراحي اپليكيشن‌هاي غيرمتمركز در حوزه‌هاي مختلف و بر روي شبكه‌هاي بلاكچيني

• سطح امنيت بسيار بالا و كاهش احتمال سرقت اطلاعات كاربران

• سرعت بالا و مرتفع ساختن نياز كاربران در سريع‌ترين زمان ممكن

• گرافيك سه بعدي

با توجه به مزاياي وب 3 درمي‌يابيم كه اينترنت نسل سوم داراي تفاوت‌هاي عمده‌اي با اينترنت فعلي است كه در صورت راه اندازي و دسترسي كاربران به آن ديگر تمامي محدوديت‌هاي موجود در فضاي وب از ميان خواهند رفت و به اينترنتي آزاد، پرسرعت و كاملا امن متصل خواهيم شد.